Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha działa w Krakowie już od 18 lat.
Budynek Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie (foto: Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha).
Manggha znajduje się w bliskim sąsiedztwie bulwarów wiślanych i Zamku Wawelskiego. Od początku aktywnie promuje kulturę, sztukę i technikę Japonii.
Na uroczystych obchodach z okazji 18. rocznicy powstania Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, które odbyło się w dniu 01 grudnia 2012 r. obecni byli Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski, Profesor Krystyna Zachwatowicz, Andrzej Wajda, Ambasador Japonii Makoto Yamanaka wraz z Małżonką, Konsul Honorowy Japonii w Polsce Krzysztof Ingarden z Małżonką oraz wielu przedstawicieli instytucji związanych z kulturą japońską.
Urodzinową uroczystość otworzyło spotkanie z mistrzynią herbaty rodu Urasenke – Panią Profesor Etsuko Yamaguchi i pokaz ceremonii parzenia herbaty przygotowany przez Jej uczniów. Ambasador Japonii wręczył dyplom uznania Etsuko Yamaguchi za jej blisko 40-letnią działalność na rzecz promocji kultury japońskiej poprzez między innymi drogę herbaty, a licznie zgromadzeni goście złożyli jej serdeczne gratulacje.
Wręczenie dyplomu uznania mistrzyni herbaty rodu Urasenke Pani Profesor Etsuko Yamaguchi oraz pokaz ceremonii parzenia herbaty przygotowany przez Jej uczniów (foto: Ambasada Japonii w Polsce).
Mistrzyni herbaty Etsuko Yamaguchi z Krystyną Zachwatowicz i Andrzejem Wajdą podczas uroczystych obchodów 18. rocznicy powstania Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie.
Goście muzeum mogli wysłuchać również koncertu „Zapomniany dźwięk Tekli Bądarzewskiej” w wykonaniu Marii Pomianowskiej z zespołem, a także podziwiać zainaugurowaną tego dnia wystawę fotografii autorstwa ministra Bogdana Zdrojewskiego pt. „Japonia”. Z okazji jubileuszu Minister Zdrojewski odznaczył dyrektor muzeum Panią Bognę Dziechciaruk-Maj srebrnym medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis nadawany jest osobom szczególnie wyróżniającym się w dziedzinie twórczości artystycznej, działalności kulturalnej lub ochronie kultury i dziedzictwa narodowego.
Historia Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha wiąże się ściśle z osobami Feliksa Jasieńskiego i Andrzeja Wajdy.
Portret Feliksa Jasieńskiego autorstwa Wojciecha Weissa, 1902. (foto: http://www.19thc-artworldwide.org).
Feliks Jasieński, krytyk, pisarz, kolekcjoner, przyjaciel artystów, otwarty na wszystkie nowe prądy w sztuce, odkrył dla Polaków piękno japońskiej kultury i sztuki. Przez wiele lat gromadził cenne dzieła sztuki japońskiej: barwne drzeworyty ukiyo-e, wyroby z laki, brązy, ceramikę, tkaniny, malowidła, drobne przedmioty z kości słoniowej, militaria, aby w 1920 roku przekazać całą kolekcję Muzeum Narodowemu w Krakowie. Przedmioty te długo nie były wystawiane, głównie z powodu braku miejsca w muzealnych salach (kolekcja liczyła 6500 eksponatów!). Dzieła zaprezentowano tylko raz, jeszcze w czasie okupacji niemieckiej w 1944 roku w krakowskich Sukiennicach. Wystawę tę zobaczył wówczas 19-letni Andrzej Wajda, który tak jak niegdyś Jasieński uległ czarowi Japonii. Do tego stopnia, że w 1987 roku, czyli prawie pół wieku po tamtej wystawie, gdy został drugim w historii laureatem Nagrody Kyoto, przyznanej przez Japońskie Stowarzyszenie Krytyków Filmowych, przekazał całą nagrodę na budowę w Krakowie muzeum sztuki japońskiej. W realizacji planu wydobycia z magazynów muzealnych przebogatej kolekcji Feliksa Mangghi Jasieńskiego wsparły Andrzeja Wajdę władze Krakowa oraz rząd Japonii (pomoc Ambasadora Nagao Hyodo), a także przyjaciele Andrzeja Wajdy z fundacji Kyoto-Kraków.
Budowę centrum rozpoczęto w lipcu 1993 r. według projektu światowej sławy architekta Araty Isozakiego. Dwukondygnacyjny budynek w kształcie fali, położony nad Wisłą, został uroczyście otwarty 30 listopada 1994 r. w obecności członków cesarskiej rodziny japońskiej: Księcia i Księżnej Takamoto oraz ówczesnego prezydenta RP Lecha Wałęsy. O tym wydarzeniu pisaliśmy szeroko na łamach Biuletunu Informacyjnego JAAP nr 3 z kwietnia 1995 r. (Stowarzyszenie JAAP współpracuje z Mangghą w Krakowie od wielu lat; w grudniu 1995 r. w siedzibie Mangghi odbyło się np. seminarium JAAP pt. „Jak poprawić naszą produktywność”, którego celem było popularyzowanie w Polsce wiedzy zdobytej w Japonii przez absolwentów szkoleń JICA oraz rozwój współpracy polsko-japońskiej).
Warto podkreśić, że nazwa „Centrum Sztuki i Techniki” odzwierciedla pragnienie Andrzeja Wajdy, aby promować w Polsce nie tylko sztukę, lecz także stojącą w jej tle technikę. Słowo „Manggha” w nazwie ośrodka nawiązuje do pseudonimu artystycznego Feliksa Jasieńskiego, który zainspirował się obrazami Hokusai’a Katsushiki, zwanymi „manga”. Jest to bardzo nowoczesny obiekt, odwołujący się jednak do dawnej sztuki japońskiej. Przy muzeum działa Cafe Manggha, która organizuje przyjęcia, bankiety, konferencje, szkolenia, bale oraz spotkania filmowe, w okresie wiosenno-letnim dużym atutem kawiarni jest olbrzymi taras z widokiem na Bulwary Wiślane.
Za wybitny wkład polskiego twórcy w promocję wymiany kulturalnej między Polską a Japonią Cesarz Japonii nadał Andrzejowi Wajdzie w 1995 r. Order Wschodzącego Słońca – Złote Promienie ze Wstęgą.
11 lipca 2002 roku Mangghę odwiedził Cesarz Japonii Akihito wraz ze swą małżonką Michiko. Na specjalne życzenie Cesarza zorganizowana została wystawa drzeworytów XIX-wiecznego artysty japońskiego Utagawy Hiroshige.
Pan Andrzej Wajda na tarasie Centrum Manggha w Krakowie, sierpień 2004 (foto: http://www.szkolnictwo.pl).
Centrum Manggha przez dziesięć lat było oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie, prezentując kolekcję japońską Feliksa Mangghi Jasieńskiego (1861 – 1929). W 2005 roku decyzją Ministra Kultury Centrum Manggha zostało wyodrębnione ze struktur Muzeum i do 1 września 2007 roku działało jako samodzielna placówka kultury. Od 1 września 2007 roku Centrum Manggha zmieniło swój status na muzeum, które w perspektywie ma pełnić rolę europejskiego ośrodka Dalekiego Wschodu. W najbliższych latach planowana jest budowa osobnego budynku przeznaczonego do prezentacji wystaw oraz innych wydarzeń niejapońskich.
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha (foto: Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha).
Muzeum Manggha nie ma analogii, nie tylko w Polsce, ale także w Europie (jedyny podobny ośrodek działa w Hajfie w Izraelu). Od początku swego istnienia łączy bowiem dwie funkcje: czysto muzealną oraz funkcję aktywnego centrum kultury. Oprócz stałej ekspozycji organizowane są także wystawy czasowe (związane ze sztuką, kulturą i techniką japońską), o których często piszemy na łamach strony internetowej JAAP. Centrum stało się członkiem stowarzyszenia kontynuującego tradycję japońskiej ceremonii parzenia herbaty. Prowadzi liczne kursy parzenia herbaty, układania kwiatów (ikebana) oraz kursy języka japońskiego. Centrum jest siedzibą Ogólnopolskiego Klubu Bonsai.
W listopadzie 2009 r. Rząd Japonii przyznał dyrektor Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Pani Bognie Dziechciaruk-Maj, Order Wschodzącego Słońca, Złote Promienie z Rozetą za „nieoceniony wkład w popularyzację sztuki i techniki japońskiej w Polsce”.
Pani Bogna Dziechciaruk-Maj, Dyrektor Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w 2009 r. – w dniu wręczenia Orderu Wschodzącego Słońca, Złote Promienie z Rozetą – podczas uroczystości 15-lecia Muzeum Manggha (foto: Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha).
„Skarbiec wiernych wasali”. Dramat 47 roninów.
Z okazji 18 rocznicy otwarcia Muzeum Manggha w dniu 30 listopada 2012 roku otwarta została wystawa drzeworytów ilustrujących opowieść o czterdziestu siedmiu roninach. Jednym z pierwszych widzów wystawy był Andrzej Wajda, który – jak wielokrotnie sam przyznawał – jest wielkim admiratorem grafiki japońskiej.
Dramat 47 roninów to jedna z bardziej znanych historii samurajskich oparta na prawdziwych wydarzeniach, które miały miejsce w latach 1701–1703 w Edo (dzis. Tokio). Jeden z panów feudalnych zaatakował i ranił mistrza ceremonii dworu szoguna, za co został skazany na popełnienie honorowego samobójstwa. Roninowie (samurajowie, którzy utracili pana) po niemal dwóch latach przygotowań dokonali zemsty na mistrzu ceremonii, którego uznali za przyczynę niesprawiedliwej w ich oczach śmierci pana. Te dramatyczne wydarzenia dały początek niezliczonym powieściom, sztukom teatralnym, filmom oraz komiksom, wzbudzającym do dziś zainteresowanie w Japonii i poza jej granicami.
Skarbiec wiernych wasali (jap. Chūshingura) to najsłynniejszy dramat powstały na kanwie historii roninów. Od swej premiery w 1748 roku był inscenizowany w każdym sezonie teatralnym, a i współcześnie należy do stałego repertuaru klasycznych teatrów kabuki i bunraku. Od chwili powstania inspirował wielu artystów drzeworytu, którzy tworzyli obrazy przedstawiające sceny ze sztuki, aktorów wcielających się w głównych bohaterów, a także wydarzenia noszące znamiona prawdziwych zdarzeń, opowiadanych latami przez mieszkańców miast.
Zbiór ponad stu drzeworytów autorstwa między innymi takich artystów jak Hokusai, Kunisada, Hiroshige i Kuniyoshi został zgromadzony w większości przez Feliksa Mangghę Jasieńskiego.
Wystawie towarzyszy katalog (w opracowaniu graficznym Rafała Sosina) stanowiący opracowanie drzeworytów, poprzedzone szkicem o historii roninów i jej wpływie na kulturę Japonii, esejami omawiającymi artystyczne aspekty grafik i opowieścią o miejscach związanych z roninami we współczesnym Tokio. „Skarbiec wiernych wasali”. Dramat 47 roninów to zaproszenie do spotkania z japońską kulturą samurajską i tradycyjnym teatrem, a przede wszystkim dziełami wspaniałych artystów.
Wystawa będzie czynna do 2 kwietnia 2013 roku.
Kurator: Aleksandra Görlich; aranżacja plastyczna wystawy: Adam Brincken. Wystawę uzupełniać będzie bogaty program towarzyszący – spotkania, pokazy filmów, edukacyjna wystawa – interaktywny plac zabaw.
Źródło: Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha
Opracowała: dr Wacława Wojtala